Een mens legt gedurende zijn leven al lopend gemiddeld 185.000 kilometer af. Dat is vier keer de wereld rond! Logisch dat onze voeten met het ouder worden een beetje beginnen te piepen en te kraken. Gelukkig zijn voetklachten vaak prima te verhelpen én te voorkomen.

1. Hoeveel mensen hebben voetklachten?
Volgens de Nederlandse Vereniging van Podotherapeuten krijgt 57 procent van de Nederlanders tijdens zijn leven een of meerdere keren last van voetproblemen. Omdat we gemiddeld steeds ouder worden en langer actief blijven, stijgt het aantal voetklachten op oudere leeftijd.

2. Wat zijn de oorzaken en mogelijke klachten?

  • Slappere spieren en pezen. De 107 gewrichtsbanden en 19 spieren en pezen in de voeten worden in de loop van ons leven wat slapper. Ze moeten dan harder werken om het lichaam in balans te houden, wat een vermoeid gevoel kan geven.
  • Te krap schoeisel. Hoe meer de voet doorzakt, hoe meer ruimte er tussen de 26 voetbotjes ontstaat. De voet wordt wat langer en vooral breder, ook wel een ‘doorgezakte voet’ genoemd. Schoenen die altijd prima pasten, komen opeens (te) strak te zitten. Gevolg: pijnlijke, branderige en vermoeide voeten, overmatige eeltvorming, likdoorns, ingroeiende teennagels of knobbels aan de grote tenen.
  • Afname vetpolster. Het vetpolster onder de bal van de voet en de hiel worden met het ouder worden dunner, soms met pijnklachten tot gevolg. Mensen hebben dan het gevoel dat ze op steentjes of direct op hun botjes lopen.
  • Slijtage kraakbeen. Het kraakbeen tussen de voetgewrichten slijt, waardoor eerder stijfheid, pijn en vergroeiingen kunnen optreden.
  • Afwijkende voetstand. Een verkeerde stand van de voet, bijvoorbeeld teveel naar binnen of naar buiten, kan eveneens voor overbelasting en pijn of zelfs ontstekingen zorgen. Soms ook voor klachten in de enkel, knie, heupen, rug of nek.
  • Verminderde doorbloeding. Minder bloedtoevoer in de benen en voeten zorgt voor een drogere huid en daarmee voor meer kans op kloven (scheurtjes) en wondjes. Deze genezen bovendien minder snel. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld schimmelinfecties in de huid of nagel.

3. Wie loopt extra risico?

  • Diabetespatiënten kunnen te maken hebben met slecht doorbloede voeten, met alle gevolgen van dien. Bovendien worden de zenuwen in hun voeten aangetast, waardoor ze pijn niet goed meer voelen. Een onopgemerkt wondje kan zo makkelijk verergeren en ontstoken raken. Vandaar dat diabetici dagelijks hun voeten moeten controleren en eventueel laten verzorgen.
  • Reumapatiënten hebben vaak pijn in een voet door ontstekingen, vergroeiingen en standsveranderingen. Een deskundige kan speciale zooltjes maken om de druk te verlichten.
  • Mensen met dementie lopen in een verwarde toestand vaak heel veel, wat tot voetklachten kan leiden. Of ze zijn juist bedlegerig, waardoor doorligplekken aan de hak kunnen ontstaan. Een bijkomend probleem is dat dementerenden niet altijd in staat zijn pijn kenbaar te maken. Zo kunnen hun voetklachten soms onbehandeld blijven of ongemerkt verergeren.
  • Vrouwen hebben in het algemeen vier (!) keer zoveel voetklachten als mannen. Dat komt vooral door de hoge hakken die veel vrouwen dragen. Hoe hoger de hak, hoe meer de botjes, spieren, banden en pezen in de voorvoet en de tenen bij elkaar worden geduwd. Die extra druk kan bijvoorbeeld de grote teen naar binnen buigen, met mogelijk pijnklachten, een ingroeiende teennagel of extra botvorming (teenknobbel) tot gevolg. De wrijving tussen de huid en schoen vergroot de kans op dik eelt en likdoorns. Ook worden zenuwen afgekneld hetgeen voor tintelingen of een doof gevoel zorgen.

4. Zijn hoge hakken helemaal uit den boze?
Zolang je ze af en toe een paar uur draagt zijn hoge hakken geen enkel probleem.  Liever niet te vaak en zorg altijd voor voldoende afwisseling met betrekking tot de hakhoogte die je draagt.

5. Wat is een ‘goed passende’ schoen?
Die is stevig – de zool moet soepel, maar niet dubbel te vouwen zijn – met voldoende ruimte (1 centimeter) voor je tenen. Je hoort met je tenen te kunnen ‘pianospelen’ in je schoen. Tevens moet er aan de zijkant van de schoen, bij de kleine tenen, moet ook nog enige speelruimte zijn. Voor zowel mannen als vrouwen geldt dat een hak van maximaal 3 centimeter ideaal is. Verder is het belangrijk dat de schoen goed aansluit op de wreef. Zo niet, dan gaat de voet schuiven en moet je constant je spieren spannen om niet uit de schoen te slippen. Dit alles geldt ook voor pantoffels. Koop schoenen altijd aan het einde van de middag, als je voeten op hun ‘grootst’ zijn. In een schoenspeciaalzaak kunt je zowel de lengte als de breedte van je voet laten meten en daar de juiste maat bij zoeken. Kies niet automatisch altijd voor dezelfde maat, de omvang kan per fabrikant en model verschillen. Laat je niet verleiden door het bekende verkooppraatje dat een te strakke schoen wel ‘uitloopt’. Je voet vormt zich eerder naar je schoen dan andersom.

6. Je hoort nogal eens dat een kleine hak beter is dan helemaal geen hak. Klopt dat?
Dat geld vooral voor mensen met enkel, – knie- of rugklachten. Een kleine hak kan dan voor ontspanning en verlichting van de pijn zorgen.

7. Wanneer moet je naar de pedicure?
Met eeltproblemen (dik eelt, likdoorns), nagelproblemen (ingroeiende/ingegroeide teennagel(s), schimmelnagel(s) en huidproblemen (droge huid, kloven, voetschimmel) kun je bij een pedicure terecht. Zij geeft ook advies over bijvoorbeeld schoeisel, persoonlijke hygiëne en huidverzorging. Sommige pedicures hebben een aantekening ‘voetverzorging bij diabetici’ en/of ‘voetverzorging bij reumapatiënten’. Dat betekend dat zijn na hun basisopleiding pedicure bijscholing hebben gehad in deze onderwerpen. Er zijn ook medisch pedicures. De medisch pedicure heeft een bredere opleiding en kan alle risicovoeten (diabetes, reuma, dementie, oncologie etc.) behandelen. Daarnaast maakt zij bijvoorbeeld nagelbeugels om de vorm van een nagel aan te passen en/of ingroeien te voorkomen. Pedicure is helaas geen beschermd beroep. Dit betekent dat iedereen zich pedicure mag noemen. Zo zijn er steeds meer nagelstudio’s die pedicurebehandelingen aanbieden zonder dat ze daarvoor geschoold zijn. Op de website www.provoet.nl vind je een overzicht van de ± 13.500 pedicures die bij branchevereniging ProVoet aangesloten zijn. Zij hebben allemaal een erkende opleiding tot pedicure gevolgd. Met voetproblemen die niet uit zichzelf genezen zoals wondjes, infecties, verkleuringen, chronische pijn en gevoelloosheid, ga je naar de huisarts.

Eelt ontstaat als een natuurlijke reactie op overmatige druk en wrijving op de huid. Een klein beetje eelt kun je zelf voorzichtig met een schuurpapieren eeltvijl verwijderen. Haal niet teveel weg en gebruik geen ijzeren ‘rasp’. Daarmee beschadig je de huid snel, met kans op wondjes en infectie. Dit geldt ook voor likdoorns. Bij de drogist zijn diverse middeltjes tegen likdoorns te verkrijgen. Daarmee lukt het meestal echter niet de dieper liggende ‘pit’ van de likdoorn te verwijderen en is de kans op het beschadigen van gezonde huid groot.

8. Kan het kwaad om lang met voetklachten door te lopen?
Gezonde voeten zijn essentieel om zelfstandig en mobiel te blijven. Als er niets aan de oorzaak gedaan wordt, verergeren de meeste voetproblemen. Een beetje eelt is niet erg, heel dik eelt kan met staan en lopen echter extra druk geven en daarom pijnlijk worden. Bovendien kan zich onder dit eelt vocht ophopen waardoor het gevaar van een infectie op de loer ligt. Ook onbehandelde likdoorns kunnen gaan ontsteken. Standsproblemen van de voet hebben invloed op de houding van het hele lichaam en kunnen op den duur ook op andere plekken (enkel, knie, rug, nek) klachten geven. In het algemeen geldt: hoe langer je met pijn in je voet(en) doorloopt, hoe meer tijd het kost om te herstellen. Voor schimmelinfecties geldt bovendien dat ze erg besmettelijk zijn. Je kunt ze gemakkelijk overdragen aan bijvoorbeeld huisgenoten op mensen op de sportclub.

9. Wat doet een podotherapeut?
Een podotherapeut is een wettelijk erkende paramedicus (=iemand die op verwijzing van een arts werkt) met een hbo-opleiding. Hij diagnosticeert en behandelt voetklachten (of klachten op andere plekken in het lichaam) die het gevolg zijn van een verkeerde voetstand. Meestal gaat het om pijn- of vermoeidheidsklachten, vergroeiingen en/of huid- en nagelaandoeningen. Ook diabetes- en reumapatiënten met ernstige klachten komen bij een podotherapeut terecht. Een podotherapeut heeft verschillende mogelijkheden om voetklachten te behandelen, zoals het aanmeten van maatwerkzolen, siliconen teenstukjes (ortheses) of nagelbeugels. De taken van een podotherapeut en een medisch pedicure overlappen deels. Als een probleem te gecompliceerd is voor een medisch pedicure, komt de patiënt bij een podotherapeut terecht. Behalve dat hij behandelt, geeft een podotherapeut ook advies over hoe klachten in de toekomst te voorkomen, bijvoorbeeld door ander schoeisel te dragen. Er zijn zo’n 600 podotherapeuten in Nederland. Op www.podotherapie.nl, de website van de Nederlandse Vereniging van Podotherapeuten, kun je zoeken naar een praktijk bij jou in de buurt. Neem bij een eerste bezoek aan de podotherapeut een paar veel gedragen schoenen mee. Dit helpt om een goede diagnose te kunnen stellen

10. Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen?
Steeds meer podotherapeuten gebruiken een digitaal drukmeetsysteem om het looppatroon van een patiënt te analyseren. Zo komen ze precies te weten waar het probleem zit en of inlegzolen de juiste correctie geven.

11. Wordt een behandeling door de (medisch) pedicure of podotherapeut vergoed door de zorgverzekeraar?
Behandeling door een podotherapeut wordt vergoed vanuit de aanvullende verzekering. Een uitzondering hierop zijn mensen met diabetes met een zogenoemde Sims-classificicatie. De consulten bij de podotherapeut worden dan vergoed uit de basisverzekering. Ook komt de client, afhankelijk van de Sims-classificatie, in aanmerking voor pedicurebehandelingen welke (deels) vergoed worden uit de basisverzekering. De podotherapeut stelt een individueel behandelplan op. Omdat dit maatwerk is, kan het voorkomen dat mensen met dezelfde classificatie een verschil hebben tussen het aantal controles bij de podotherapeut en het aantal behandelingen bij de pedicure. Dit wordt populatiebekostiging genoemd en zo wordt er altijd zorg op maat geleverd.
Mensen met reuma moeten voor vergoeding bij de pedicure altijd aanspraak maken op een aanvullende verzekering en dienen over een verwijzing van de reumatoloog te beschikken. Overige clienten ontvangen geen enkele vergoeding voor een bezoek aan een pedicure.

12. Wat is een Sims-classificatie?
Bij de screening van voeten van mensen met diabetes, wordt de zogenaamde “sims-classificatie” aangehouden. De sims-classificatie is een risico-inventarisatie die in kaart brengt welke risico’s iemand met diabetes loopt op het ontstaan van een wond aan de voet. De classificatie loopt van klasse 0 (geen verhoogd risico) tot klasse 3 (reeds doorgemaakte wond of amputatie).

Wanneer kun je een sims-classificatie vaststellen?
Het is enkel mogelijk een sims-classificatie vast te stellen nadat een screening is uitgevoerd volgens de Richtlijn Diabetische voet. Alleen de huisarts, praktijkondersteuner of podotherapeut mag deze classificatie officieel vaststellen. Medisch pedicures hebben de screening als onderdeel in hun opleiding standaard behaald en kunnen, aan de hand van de uitkomst,hiervan de client doorverwijzen naar de huisarts, praktijkondersteuner of podotherapeut.

13. Wat kun je zelf doen om voetklachten te voorkomen?

  • Draag passende schoenen met voldoende ruimte voor de tenen en niet te hoge hakken.
  • Knip teennagels recht en niet te kort af (geen ronde hoekjes!), dit voorkomt ingroei. Gebruik een nagelschaartje in plaats van een nagelknipper, deze laat minder ‘haaltjes’ achter.
  • Was je voeten elke dag, het liefst zonder zeep.
  • Droog je voeten altijd goed af, vooral tussen de tenen.
  • Smeer je voeten regelmatig in met een verzorgende voetcrème ter voorkoming van een droge huid, eelt en kloven.
  • Beperk een voetbad tot 5 minuten. Blijf je langer in het water dan verweekt de huid waardoor deze extra kwetsbaar wordt voor wondjes of infecties.
  • Op blote voeten lopen is geen probleem zolang je geen klachten hebt. Bij standsproblemen is het beter om een stevige schoen te dragen.
  • Tijdens het dragen van slippers moeten de spieren in de voet hard werken om de slipper op z’n plek te houden. Bij het veelvuldig dragen van slippers kan dit tot klachten leiden. Het dragen van te kleine slippers veroorzaakt eelt op of onder de hielen.